Kan het internationale toerisme ooit nog herstellen?
9 juli 2020
Ook al worden de restricties op reizen steeds meer opgeheven, de meeste mensen lijken de auto te verkiezen boven het vliegtuig. Zal de internationale toerismesector herstellen? Of leidt de huidige stilval in het toerisme tot veranderingen in sommige economieën, vraagt James Reilly, econoom bij Schroders zich af.
De UNWTO (United Nations World Tourism Organization) heeft drie periodes bekeken die de afgelopen jaren hebben gewogen op internationale reizen: SARS, de wereldwijde financiële crisis (GFC) en 9/11. De huidige Covid-19 crisis lijkt een krachtige mix van deze drie gebeurtenissen: een pandemie die wijder verbreid is dan SARS, een economische neergang die scherper is dan de GFC, en een vliegangst die vergelijkbaar is met de nasleep van 9/11. Dit wijst op een dieptepunt dat veel groter is dan de 45% daling van het internationale reisverkeer negen maanden na de GFC. Uit de gegevens van de International Air Transport Association (IATA) blijkt namelijk dat de wereldwijde vraag, gemeten in passagierskilometers of 'RPK's', in april met 94,3% is gedaald.
Afbeelding: Voorgaande herstelperiodes in vliegverkeer
Bron: UNWTO. 'Maand 0' is vastgesteld op 1 september 2001 voor de terroristische aanval van '9/11', maart 2003 voor SARS en januari 2009 voor de wereldwijde financiële crisis.
De duur van het herstel zal waarschijnlijk afhangen van welke van de drie factoren - het virus, de economische recessie of de vliegangst - het langst duurt. Het beperkte bewijs hierboven suggereert dat een verbetering van de economische omstandigheden de vraag naar reizen weer kan doen opleven.
Meer ‘staycations’ wegens duurdere vliegreizen
Opvallend is de grotere vraag naar vakantie in eigen land. Die beweging naar ‘staycations’ kan versterkt worden door een stijging van de vliegkosten op de langere termijn. Op korte termijn zullen de prijzen naar verwachting laag blijven. De IATA zegt te verwachten dat "aanzienlijke kortingen de vraag zullen stimuleren". Maar op de lange termijn kunnen de vliegkosten stijgen als gevolg van de zware klap op het aanbod. De luchtvaartcapaciteit is sinds april met 77% op jaarbasis afgenomen. Dat is een gevolg van de faillissementen onder de luchtvaartmaatschappijen, maar ook van de krimpende luchtvloot. Het zal leiden tot een grotere monopoliepositie voor de maatschappijen die in de lucht blijven.
Mogelijk gaat ook de bezetting per toestel omlaag, als bijvoorbeeld de middenstoel leeg moet blijven door social distancing. De maximale bezettingsgraad komt dan op 67% te liggen (afhankelijk van de stoel-configuratie), terwijl volgens de IATA de breakeven-graad ligt bij een bezetting van 73% in 2020. Dan lijkt het waarschijnlijk dat de vliegtuigpassagiers een hogere prijs voor hun ticket moeten gaan betalen.
Desalniettemin blijft het onzeker hoe de prijsontwikkeling voor tickets zal verlopen. Zullen binnenlandse vakanties op de langere termijn echt worden gezien als een alternatief voor buitenlandse reizen? Het blijft onzeker. Daarnaast resulteert de pandemie in een recessie en stijgende werkloosheid. Dat leidt tot een hogere spaarzin, die langer op het toerisme kan drukken dan de reisangst.
Vaccin voor de ‘Hollandse ziekte’
Een ander gevolg van de crisis kan zijn dat economieën die te sterk afhankelijk zijn van de toeristische sector, zullen diversifiëren. De Covid-19 crisis wordt beschreven als een herallocatieschok. Het zou geen verrassing zijn als sommige economieën de gelegenheid aangrijpen om hun afhankelijkheid van het toerisme af te bouwen.
De alternatieven voor het toerisme liggen misschien niet voor de hand. Maar de kans bestaat dat landen genezen van de door het toerisme veroorzaakte 'Hollandse ziekte' (waarbij de snelle ontwikkeling van één sector in de economie een neerwaartse spiraal in andere sectoren veroorzaakt). Een daling van het aantal internationale bezoekers zou de opwaartse druk op de lokale valuta verlichten, waardoor producenten die het moeilijk hebben de concurrentie op het internationale toneel beter aankunnen. Nu het aantal banen in de arbeidsintensieve toerismesector afneemt, kunnen de producenten ook de loondruk zien afnemen naarmate de beschikbare arbeidskrachten toenemen.
Lees ook Can international tourism ever recover, door James Reilly, econoom bij Schroders.